Usługi badawcze

Badania piasku lub ziemi w kierunku pasożytów

W jakim celu bada się piasek lub ziemię w miejscach rekreacji ludzi?

Próbki piasku lub ziemi pobrane z określonych lokalizacji (piaskownic, placów zabaw, siłowni na powietrzu, miejsc grillowych, ogródków działkowych itp.) mogą zostać zbadane w naszym laboratorium w kierunku obecności jaj pasożytów specyficznych dla ludzi i zwierząt (nicienie z rodzaju: Ascaris, Toxocara, Trichuris).

Wymienione rodzaje pasożytów mogą wywoływać groźne choroby ludzi (glistnicę, toksokarozę, włosogłówczycę). Jaja inwazyjne pasożytów ( a szczególnie z rodzajów Ascaris, Toxocara, Trichuris) ze względu na bardzo grube, kilkuwarstwowe osłonki jajowe są bardzo odporne na wpływ czynników klimatycznych, oraz na substancje chemiczne obecne w środowisku.

Jedyną możliwością pozbycia się jaj pasożytów z lokalizacji, w których zagrażają one zdrowiu człowieka jest usunięcie wierzchniej warstwy piasku lub gleby (w przypadku dużych powierzchni) lub całkowita wymiana piasku (np. w piaskownicach). Jest to jednak zabieg pracochłonny i kosztowny.

Proponowane przez nasze laboratorium badania parazytologiczne próbek piasku lub ziemi, szybko dadzą odpowiedź co do konieczności częściowego lub całkowitego usuwania ziemi lub piasku z określonych lokalizacji. Nieobecność form inwazyjnych pasożytów jelitowych (ludzkich i zwierzęcych) w badanym materiale potwierdzi dobry stan sanitarny analizowanych lokalizacji i wykluczy konieczność usuwania z nich piasku lub gleby.

Pasożytnicze choroby odzwierzęce ludzi

Przyczyną rozwoju chorób odzwierzęcych (zoonoz) u ludzi są różne patogenne organizmy, a wśród nich istotne miejsce zajmują pasożyty. Zwierzętami, które są źródłem niebezpiecznych dla ludzi pasożytów są nie tylko zwierzęta towarzyszące (psy, koty), ale i zwierzęta dzikie (szczególnie lisy) zamieszkujące tereny wiejskie i miejskie.

Pasożytami o dużym znaczeniu zoonotycznym są nicienie (robaki obłe), a szczególnie nicienie z rodzaju Toxocara i Trichuris. Do rodzaju Toxocara zalicza się pospolicie występującą u młodych szczeniąt i lisiąt glistę psią (Toxocara canis), i diagnozowaną u kociąt glistę kocią (Toxocara cati). Natomiast przedstawicielem rodzaju Trichuris powszechnie występującym u dorosłych psów, kotów i lisów jest włosogłówka (Trichuris vulpis).

Cykle życiowe glisty psiej i kociej są bardzo skomplikowane i przebiegają z udziałem wielu żywicieli (ostatecznych, paratenicznych, przypadkowych). Aby je poznać należy zaznajomić się z poniższym schematem:

Przypadkowe spożycie przez człowieka form inwazyjnych (jaj zawierających larwy) nicieni z rodzaju Toxocara np. w wyniku zjedzenia niemytych owoców lub warzyw, albo pokarmu zanieczyszczonego przez konsumenta brudnymi rękoma (po pracach wiążących się z kontaktem z ziemią), może skutkować rozwojem choroby, która nazywa się toksokarozą. U człowieka rozwój glist zatrzymuje się na poziomie larw. Większość z larw drogą krwionośną dostaje się do wątroby, gdzie większość z nich zostaje zatrzymana. W tkankach otaczających wytwarzają się ziarniniaki złożone z komórek kwasochłonnych, histiocytów, leukocytów i fibroblastów. Larwy, które wydostały się z wątroby, kontynuują wędrówkę drogą krwi do płuc, które jako kolejny filtr tkankowy zatrzymują większość pasożytów. Zmiany w płucach mają charakter zapalenia lub, rzadziej spotykanych, widocznych w obrazie rentgenowskim nacieków Löfflera. Nieliczne larwy z krwią dużego obiegu trafiają do mózgu, gałek ocznych lub mięśni (Gawor i wsp. 2008). W zależności od umiejscowienia larw i obserwowanych u zarażonego człowieka objawów wyróżnia się: toksokarozę trzewną, toksokarozę oczną, neurotoksokarozę lub postać utajoną toksokarozy (covert toxocarosis).

Najczęściej u ludzi występuje postać utajona toksokarozy, której towarzyszą mało charakterystyczne objawy (osłabienie, bezsenność, obniżone łaknienie, mdłości, bóle brzucha i głowy, wysypki, kaszel, zapalenie oskrzeli, stany podgorączkowe lub gorączka) lub przebieg jej może być całkowicie bezobjawowy.

Nasilenie objawów chorobowych w przebiegu toksokarozy zależy od intensywności zarażenia (liczby larw, które dostały się do organizmu), lokalizacji narządowej, reinwazji (ponownego zarażenia) oraz od reakcji obronnych ze strony układu immunologicznego człowieka.

Pomimo mechanizmów obronnych ze strony układu immunologicznego człowieka, pasożyty z rodzaju Toxocara mogą przeżyć w jego organizmie tj. zachować zdolność do dalszych wędrówek, nawet przez 10 lat (Borecka i wsp. 2005, Dobosz i wsp. 2008).

W latach 1994–2005, przebadano na obecność przeciwciał anty-Toxocara 18 367 surowic osób podejrzanych o toksokarozę, u 1,8–76% z nich stwierdzono obecność specyficznych przeciwciał, co świadczyło o kontakcie z pasożytem. Dodatkowo w podobnym okresie (lata 1978–2009) zdiagnozowano 1 022 przypadków klinicznych toksokarozy u ludzi w Polsce (Borecka i Kłapeć 2015).

Innym gatunkiem pasożytów, którego podejrzewa się o możliwość zarażania ludzi i rozwoju u nich choroby jest włosogówka (Trichuris vulpis). Jaja tego nicienia często wydalane są wraz z kałem dorosłych psów, kotów i lisów. Po przypadkowym spożyciu form inwazyjnych Trichuris może dojść do rozwoju choroby- włosogłówczycy, której towarzyszą bóle brzucha, biegunki, nudności, wymioty, bóle i zawroty głowy, pobudzenie układu nerwowego, osłabienie, wychudzenie i niedokrwistość.

Źródłem wyżej opisanych gatunków pasożytów dla człowieka są nie tylko zarażone zwierzęta, ale również środowisko naturalne. Formy dyspersyjne pasożytów (np. jaja nicieni) trafiają do środowiska wraz z kałem swych żywicieli i tu akumulują się. W sprzyjających warunkach (odpowiednia wilgotność i temperatura) wewnątrz jaj dochodzi do rozwoju larw i w tym stadium jaja stają się inwazyjne i są zdolne do zarażania właścicieli ostatecznych i przypadkowych. W przypadku nicieni z rodzaju Toxocara jaja inwazyjne zawierają larwy III stadium. Jaja inwazyjne pasożytów mogą przetrwać w ziemi/piasku nawet kilka lat dzięki obecności grubych otoczek, zabezpieczających znajdujące się w nich larwy przed niekorzystnym wpływem warunków środowiska (takich jak zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura, zbyt niska wilgotność, substancje chemiczne). Aby ustrzec się przed przypadkowym zarażeniem się człowieka pasożytami, nie tylko należy dbać o higienę osobistą, ale również o odpowiedni stan sanitarny środowiska naturalnego człowieka.

Dbałość o higienę środowiska to przede wszystkim sprzątanie odchodów zdeponowanych przez zwierzęta towarzyszące z przestrzeni publicznej i prywatnej, ale i badanie poziomu zanieczyszczenia gleby i piasku znajdujących się na terenach rekreacyjnych, na obecność form inwazyjnych pasożytów ludzkich i zwierzęcych.